تحلیل معنایی واژه حلم و مشتقات آن در قرآن کریم و نهج البلاغه بر اساس نظریه بافت

چکیده متن قرآن، متنی سرشار از پیچیدگی­های زبانی و معنایی و در نهایت فصاحت، بلاغت، زمان­مند و مکان­مند است. دوره معاصر با آغاز روش­های نقد ادبی، زبان­شناسی و معناشناسی، ابزارهای جدید، متفاوت، با کارکردهای نو در اکتشاف گوهرهای دریای بی­کران قرآن را فراروی محققان و مفسران قرار داده است. نظریه بافت یکی از رویکردهایی است که امروزه مورد توجّه بسیاری از زبان­شناسان و به خصوص پژوهشگران حوزه معناشناسی قرار گرفته است. کاربرد این نظریه در حوزه اشتراک لفظی، بیش از دیگر حوزه­ها به چشم می­­خورد. مسأله­ای که از دیرباز مورد توجّه مفسران و محققان قرار گرفته، این­ است که تا چه اندازه می­توان با استفاده از نظریه بافت به معنای دقیق واژگان مشترک لفظی، به ویژه واژگان قرآن پی برد؟ این مقاله که به شیوه توصیفی –تحلیلی انجام شده است، درپی آن ا­ست که با بررسی واژه حلم و مشتقات آن در بافت قرآن کریم و نهج البلاغه، وجوه معنایی برجسته این واژه در هر بافتی را با توجّه به موقعیت آن، تبیین نماید. نتایج تحقیق حاکی از آن است که این واژه، معانی­ای چون شکیبایی، عفو، آرامش، عقل، خواب و رؤیا، و نیز بلوغ فکری انسان در سنین کودکی را دربردارد که با توجّه به موقعیت و بافت متن، یک و یا چند معنا از وجوه ذکر شده آن، نمایان می گردد.